ΑΤΟΠΙΚΗ ΔΕΡΜΑΤΙΤΙΔΑ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ: ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΤΙ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΚΡΥΒΕΙ;

Η ατοπική δερματίτιδα ανήκει σε ένα σύνολο παθήσεων του δέρματος, τις οποίες χαρακτηρίζει η χρόνια φλεγμονή. Εμφανίζεται κυρίως στη βρεφική και τη νηπιακή ηλικία, χωρίς να αποκλείεται η εμφάνισή της και στους εφήβους. Η διάγνωση μπαίνει στο ήμισυ των περιπτώσεων τον πρώτο χρόνο ζωής και στο 85% μέχρι τα 5 έτη. Αν και συνήθως η ατοπική δερματίτιδα υποχωρεί με την ενηλικίωση, ένα σεβαστό ποσοστό (20%- 50%) των ασθενών, επιμένει και μετά την παιδική ηλικία.

Η κλινική εικόνα και η βαρύτητα της νόσου χαρακτηρίζονται από ένα ευρύ φάσμα εκδηλώσεων, που εμφανίζεται διαλειπόντως. Η επίδραση στην ποιότητα ζωής των ασθενών και των οικογενειών τους έχει άμεση σχέση με τα συμπτώματα και ιδιαίτερα με τον κνησμό και την εμφάνιση του δέρματος. Σαν συνέπεια, οι διαταραχές στον ύπνο, το άγχος και η κατάθλιψη, αποτελούν όχι σπάνιες συννοσηρότητες.

Ανάλογα με την ηλικία που εμφανίζεται,η ατοπική δερματίτιδα μπορεί να υποδηλώνει :

• Αλλεργία στις τροφές
• Αλλεργία σε εισπνεόμενα αλλεργιογόνα
• Εξ επαφής δερματίτιδα σε ουσίες του περιβάλλοντος
• Ανοσολογικό πρόβλημα
• Εγγενή κατασκευή του δερματικού φραγμού

Η διαφοροδιάγνωση μεταξύ αυτών των καταστάσεων αφορά το γιατρό, ο οποίος με σύμμαχο ένα λεπτομερές ιστορικό θα οδηγηθεί στην τελική διάγνωση. Σε όλες τις περιπτώσεις η σωστή ενυδάτωση, που έχει ως αποτέλεσμα την αποκατάσταση του δερματικού φργμού, συνιστά πρώτιστη ανάγκη.

Το ατοπικό δέρμα παρουσιάζει ελλειματική ικανότητα διατήρησης της υγρασίας και αυτό προέρχεται από γενετικούς παράγοντες αλλά και από επιγενετικούς, που έχουν σχέση με το περιβάλλον. Από γενετικής απόψεως, πολλοί ασθενείς εμφανίζουν πρόβλημα στη σύνθεση μιας πρωτεΐνης, της φιλαγκρίνης. Αυτή, εκφράζεται και στον πνέυμονα, με αποτέλεσμα τα άτομα αυτά να έχουν παράλληλα την τάση εμφάνισης άσθματος. Περιβαλλοντικοί παράγοντες όπως η σκληρότητα του νερού, το σαπούνι, το κρύο, ο ιδρώτας, ευοδώνουν την επιδείνωση.
Σε περίπτωση που η δερματίτιδα συνδέεται με τροφική αλλεργία, η κατανάλωση κάποιων τροφών μπορεί να την επιδεινώνει.
Άρα: η προσεκτική παρακολούθηση των παραγόντων που επιδεινώνουν τον κνησμό, οδηγεί στην αποφυγή τους. Έτσι αποφεύγεται ο φαύλος κύκλος «κνησμού-δαρμού», που δημιουργεί πύλη εισόδου για βακτήρια,ιούς και αλλεργιογόνα.

Συχνά ρωτούν οι γονείς: «πόσο συχνά χρειάζεται μπάνιο το παιδί με την ατοπική δερματίτιδα;»
Η απάντηση είναι: «όσο πιο αραιά γίνεται και πάντοτε με ειδικά για ατοπικά δέρματα προϊόντα!»
Τα μπάνια πρέπει να είναι σύντομα, σε ευχάριστη θερμοκρασία, χωρίς σφουγγάρι. Αμέσως μετά, η ενυδάτωση γίνεται με ειδικά προϊόντα , σε νωπό δέρμα.Για την περιοχή των ματιών και το τριχωτό της κεφαλής στα βρέφη υπάρχουν σκευάσματα με κατάλληλες υφές για την κάθε περιοχή.
Ερώτημα δεύτερο:Ποιος είναι ο ρόλος της κορτιζόνης;

Η κορτιζόνη βρίσκεται στο δεύτερο σκαλοπάτι θεραπείας, σαν ισχυρό αντιφλεγμονώδες που είναι. Μαγικό ως προς τα αποτελέσματα και ταυτόχρονα αμφιλεγόμενο φάρμακο, κάποιες φορές είναι αναγκαίο. Προτείνεται από τον γιατρό, τόσο στη μορφή όσο και στη συχνότητα αλλά και στη διακοπή ή τη συντήρηση.Εξαρτάται από την κάθε περίπτωση.
Πάντα πρέπει να μην υποτιμάται η πιθανότητα ατροφίας του δέρματος από την κατάχρηση όσο και το φαινόμενο υποτροπής από την απότομη διακοπή της.

Ερώτημα τρίτο: «ωφελούν οι δίαιτες;»

Το παιδί με την ατοπική δερματίτιδα γενικά δεν έχει διαιτητικούς περιορισμούς. Εξαίρεση αποτελούν:

• η τεκμηριωμένη τροφική αλλεργία σε ορισμένες τροφές,αμέσου τύπου.
• Οι τροφές που επιτείνουν την ατοπική δερματίτιδα και τον κνησμό (π.χ. σέλινο, πορτοκάλι)
• Το ίδιο ισχύει και για τη διατροφή της μητέρας που θηλάζει.Περιορίζει ή αφαιρεί τροφές από το διαιτολόγιό της όταν έχουν άμεσο αντίκτυπο στο δέρμα του παιδιού.Σημειωτέον όμως εαν οι τροφές αυτές είναι πηγές σημαντικών στοιχείων, να λαμβάνει τα αντίστοιχα συμπληρώματα.
  Είναι λάθος να αποκόπτονται εντελώς τροφές με την αιτιολόγηση της «αλλεργίας» μόνο και μόνο διότι επιδεινώνουν την δερματίτιδα.

Τέλος, η καλή ψυχολογία των ασθενών συντείνει στην ύφεση των συμπτωμάτων, όπως αποδεικνύεται από πολλές μελέτες σε παιδιά και ενήλικες. Το δέρμα είναι περισσότερο από ένα όργανο  αποτελεί μηχανικό φραγμό έναντι των εξωτερικών επιδρομέων και ανοσολογικό εργαστήριο σημαντικό για την ομοιόσταση των διαφόρων οργανισμών.

Μαρία Κουλούρη

Παιδίατρος Παιδοαλλεργιολόγος

Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ