Stress και εξανθήματα στα παιδιά

Τα εξανθήματα είναι συνηθισμένο πρόβλημα στην παιδική ηλικία. Ανάλογα με τη μορφή τους, το χρόνο εμφάνισης και τα παράλληλα συμπτώματα, μπορεί να σημαίνουν διάφορες παθολογικές καταστάσεις όπως αλλεργία, λοίμωξη ή αυτοάνοσο νόσημα. Εκτός όμως από οργανικά αίτια, τα εξανθήματα μπορούν να εμφανίζονται ή να εντείνονται με καταστάσεις στρες.

Η εμφάνιση οποιουδήποτε εξανθήματος είναι απόλυτα λογικό να θορυβεί τους γονείς, οι οποίοι δεν είναι σε θέση να γνωρίζουν την προέλευση και τη φύση του.

Από τη βρεφική κιόλας ηλικία, μπορεί να κάνει την εμφάνισή της η ατοπική δερματίτιδα. Πρόκειται για φλεγμονώδη νόσο του δέρματος, που τη χαρακτηρίζει η απώλεια νερού και η έντονη ξηρότητα. Καταλαμβάνει κυρίως τα μάγουλα και τις πτυχές των άκρων, αλλά και το τριχωτό του κεφαλιού και τον κορμό. Σε ένα ποσοστό > 40 % οφείλεται σε αλλεργία. Υπολογίζεται ότι ένα σημαντικό ποσοστό του παιδικού πληθυσμού παγκοσμίως πάσχει από ατοπική δερματίτιδα. Η νόσος χαρακτηρίζεται ακόμη από έντονο κνησμό ειδικά τις νυχτερινές ώρες. Μελέτες σχετίζουν τις εξάρσεις της ατοπικής δερματίτιδας με ψυχικό στρες, όπως φοβίες, αποχωρισμούς, φυσικές καταστροφές αλλά και εκφοβισμό στο σχολείο. Κατά κανόνα, η ατοπική δερματίτιδα δεν θέτει σε κίνδυνο τη ζωή του παιδιού. Πλήττει όμως σοβαρά την ψυχολογία του, όπως και της οικογένειας .

Η κνίδωση (urticaria), αποτελεί μια κνησμώδη διαταραχή του δέρματος που πλήττει συχνά την παιδική ηλικία. Χαρακτηρίζεται από ερυθρές πλάκες που έχουν στο κέντρο ένα λευκό έπαρμα, σαν φυσαλίδα. Συχνά συρρέουν, αλλάζουν θέση και κάποιες φορές συνοδεύονται από οιδήματα στα βλέφαρα, τα χείλη, τα πτερύγια των αυτιών και τις αρθρώσεις. Αν και η κοινή άποψη συνδέει την κνίδωση με αλλεργία, αντίθετα φαίνεται ότι ένα μικρό ποσοστό των κνιδώσεων της παιδικής ηλικίας σχετίζεται με αλλεργίες. Κύριο αίτιο είναι οι ιογενείς λοιμώξεις, τα αυτοάνοσα νοσήματα και το στρες.

Στην κατηγορία αυτοάνοσων δερματοπαθειών που σχετίζονται με το στρες ανήκει και η ψωρίαση.

Οι δερματίτιδες ανέκαθεν είχαν συσχετισθεί με τον ψυχισμό. Οι πρώτες αναφορές για τη σύνδεση δέρματος και ψυχολογίας ανάγονται στο τέλος του 19^ου αιώνα. Πλέον, η ιατρική γνώση έχει αποδείξει τη σχέση αυτή, μέσω της σύνδεσης νευρικού και ανοσολογικού συστήματος και του άξονα υπόφυσης επινεφριδίων, με πρωταγωνιστή την κορτιζόλη του αίματος.

Η αντιμετώπιση των νόσων αυτών γίνεται με φάρμακα που κατευνάζουν τον κνησμό, όπως είναι τα αντιισταμινικά από το στόμα. Τοπικοί ενυδατικοί παράγοντες αλλά και κορτικοειδή ή βιολογικοί παράγοντες συνιστώνται, ανάλογα με τη βαρύτητα. Ψυχολογική υποστήριξη ενδείκνυται σε περιπτώσεις όπου ενοχοποιείται το ψυχικό στρες. Στις περιπτώσεις που σαν αίτιο εντοπίζεται κάποια αλλεργική ευαισθητοποίηση, η αποφυγή ή η απομάκρυνση του ενόχου αλλεργιογόνου βοηθούν στην υποχώρηση των συμπτωμάτων.

Η διάκριση των εξανθημάτων δεν είναι εύκολο να γίνει από τους γονείς, καθότι δεν διαθέτουν τις απαραίτητες γνώσεις. Ο ρόλος του γονέα είναι η παρατήρηση και η καταγραφή  του εξανθήματος με φωτογράφηση τη στιγμή της έξαρσης. Αυτό γίνεται διότι όταν το παιδί εξετάζεται από το γιατρό, το εξάνθημα μπορεί να απουσιάζει. Η αναζήτηση ιατρικής εκτίμησης θεωρείται απαραίτητη για τη σφραγίδα της διάγνωσης. Στη διάγνωση θα βοηθήσει το λεπτομερές ιστορικό, το οποίο θα αποκαλύψει ενδεχόμενη συσχέτιση με παθολογικούς παράγοντες (φάρμακα, ιώσεις, αλλεργιογόνα) και στρες.

Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι η σχέση μεταξύ στρες και εξανθημάτων είναι αμφίδρομη. Δηλαδή, τόσο οι χρόνιες καταστάσεις που προκαλούν εξανθήματα επάγουν το στρες, όσο και το ίδιο το στρες μπορεί να είναι εκλυτικός παράγοντας για την εκδήλωση  ποικίλων εξανθημάτων.

Αυτό είναι μια χρήσιμη γνώση, που πλέον υποστηρίζεται από τις ιατρικές μελέτες που έχουν δημοσιευτεί παγκόσμια.

Μαρία Κουλούρη

Παιδίατρος Παιδοαλλεργιολόγος

Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

1. Bayram C, Harrison C, Charles J, Britt H. ‘The kids are alright’ – changes

in GP consultations with children 2000–2015. Aust Fam Physician.

2015;44(12):877–879.

2. Hay RJ, Johns NE, WIlliams HC, et al. The global burden of skin disease

in 2010: an analysis of the prevalence and impact of skin conditions.

J Invest Dermatol. 2014;134(6):1527–1534.

3. Brown MM, Chamlin SL, Smidt AC. Quality of life in pediatric dermatology.

Dermatol Clin. 2013;31(2):211–221.

4. Beattie PE, Lewis-Jones MS. A comparative study of impairment of

quality of life in children with skin disease and children with other

chronic childhood diseases. Br J Dermatol. 2006;155(1):145–151.

5. Gupta MA, Gupta AK. Psychiatric and psychological co-morbidity in

patients with dermatologic disorders: epidemiology and management.

Am J Clin Dermatol. 2013;4(12):833–842.

6. Daud LR, Garralda ME, David TJ. Psychosocial adjustment in preschool

children with atopic eczema. Arch Dis Child. 1993;69(6):670–676