Αλλεργία στο γάλα αγελάδας

Τι εννοούμε με το όρο αλλεργία στο γάλα; Σαν αλλεργία στο γάλα αγελάδας ορίζεται το σύνολο των ανοσολογικά μεσολαβούμενων αντιδράσεων που οφείλονται στις πρωτεϊνες του γάλακτος της αγελάδας. Πρόκειται για την συχνότερη τροφική αλλεργία στα παιδιά. Αν βασιστούμε στο ιστορικό και τις δερματικές, ο επιπολασμός από τις διάφορες μελέτες κυμαίνεται από 1%-9%. Με βάση την διπλή τυφλή πρόκληση, φθάνει μέχρι και 5% στα παιδιά.

Ποιες είναι οι κύριες κλινικές εκδηλώσεις; οι κλινικές εκδηλώσεις εμφανίζονται συνήθως τους πρώτους 12 μήνες της ζωής και περιλαμβάνουν τόσο τις οξείες- άμεσες αντιδράσεις όσο και τις επιβραδυνόμενου τύπου αντιδράσεις. Χρήσιμη έχει αποδειχτεί η ανοσολογική κατάταξη των εκδηλώσεων σε IgE μεσολαβούμενες, μη IgE μεσολαβούμενες και μικτού τύπου αντιδράσεις. Ανάλογα με το όργανο στόχο για την εκδήλωση της αλλεργίας, μπορεί να έχουμε εκδηλώσεις από το δέρμα, το αναπνευστικό, το πεπτικό, το κυκλοφορικό ή άλλο σύστημα. Στην βρεφική ηλικία το πεπτικό αποτελεί βασικό στόχο κλινικών εκδηλώσεων και είναι σημαντική η έγκαιρη αναγνώρισή του. Έτσι, στα βρέφη μπορεί να εκδηλωθεί εντεροκολίτιδα, με κύρια συμπτώματα τους εμέτους ,την διάρροια, την υπνηλία και την ανεπαρκή πρόσληψη βάρους. Επίσης συχνή είναι η πρωκτίτιδα από πρωτεϊνες που περνούν στο έντερο μέσω του θηλασμού και εκδηλώνονται με βλεννοαιματηρές κενώσεις.

Πώς γίνεται η διάγνωση; Η διάγνωση της αλλεργίας στο γάλα αγελάδας σε περίπτωση άμεσης αντίδρασης, γίνεται με τις δερματικές δοκιμασίες νυγμού (SPTs), σε συνδυασμό με τον προσδιορισμό στο αίμα των ειδικών IgE στις πρωτεϊνες του γάλακτος. Πάντως, οι υψηλές τιμές IgE δεν σημαίνουν κατ’ ανάγκη και κλινική αντίδραση, ενώ υπάρχουν και περιπτώσεις αλλεργίας με φυσιολογικές τιμές τους. Η χρυσή σταθερά της διάγνωσης είναι οι διπλά τυφλές δοκιμασίες πρόκλησης στο γάλα, που γίνονται βάσει πρωτοκόλλου και πάντα υπό ιατρική δυνατότητα άμεσης παρέμβασης.

Ποια είναι η θεραπεία; Όπως και στις υπόλοιπες τροφικές αλλεργίες, έτσι και στην αλλεργία στο γάλα αγελάδας, η ενδεδειγμένη θεραπεία είναι η αποφυγή της ένοχης τροφής-πρωτεϊνης. Στα πλαίσια αυτά πρέπει να εκπαιδευτεί η οικογένεια και ο ασθενής (αν το επιτρέπει η ηλικία του), τόσο στην ανίχνευση των αλλεργιογόνων από τις ετικέτες των τροφών όσο και στην ετοιμότητα αντιμετώπισης ενός οξέος συμβάματος. Στην πρώτη περίπτωση για παράδειγμα, αντί για γάλα, μπορεί να αναγράφεται η λέξη καζεϊνη, βούτυρο, λακταλβουμίνη,, λακτόζη, λακτοσφαιρίνη ή κρέμα.
Ειδικά στην περίπτωση βρεφών ,όπου το γάλα αποτελεί βασική πηγή ασβεστίου και βιταμίνης D, ο διατροφικός αποκλεισμός πρέπει πάντα να γίνεται με σύνεση και χορήγηση συμπληρωμάτων, προς αποφυγή νοσημάτων στέρησης όπως οστεοπενία και ραχίτιδα.

Τα γάλατα που χρησιμοποιούνται σε περίπτωση αλλεργίας στο γάλα αγελάδας είτε αποτελούνται από αμινοξέα (στοιχειακά) ,είτε είναι προϊόντα υψηλής υδρόλυσης της πρωτεϊνης. Τα πρώτα είναι μη αλλεργιογόνα, ενώ τα δεύτερα περιέχουν μικρά πεπτίδια (1500 dalton) καθώς και συχνότερα άθικτη πρωτεϊνη.
Η επίσημη σύσταση για τα γάλατα αυτά είναι η προληπτική χρήση σε παιδιά με προδιαθεσικούς παράγοντες για αλλεργία στο γάλα. Η χρήση γαλάτων από άλλα θηλαστικά ενέχει τον κίνδυνο διασταυρούμενης αντίδρασης από άτομα με αλλεργία στο γάλα αγελάδας. Η πιθανότητα αντίδρασης είναι 87,5% για το γάλα της κατσίκας και 91% για το γάλα του προβάτου. Έτσι, δεν συνιστάται η χορήγηση αυτών των γαλάτων στα άτομα αυτά. Η πιθανότητα αντίδρασης στο κρέας του μόσχου υπολογίζεται από μελέτες στο 13% και οφείλεται σε αντίδραση στη βόειο ορολευκωματίνη.

Η δίαιτα αποκλεισμού στην θηλάζουσα μητέρα γάλακτος και γαλακτοκομικών ( με την συμπληρωματική πάντα χορήγηση ασβεστίου) δεν είναι πάντα αποτελεσματική. Πάντως, λόγω της πολυευαισθητοποίησης, τα θηλάζοντα βρέφη με αλλεργία στο γάλα αγελάδας πρέπει να λαμβάνουν ως συμπλήρωμα στοιχειακό γάλα αν χρειασθεί.
Ποια είναι η πρόγνωση της αλλεργίας στο γάλα της αγελάδας;
Γενικά, η πρόγνωση της αλλεργίας στο γάλα αγελάδας είναι καλή. Τα περισσότερα παιδιά ξεπερνούν την αλλεργία τους μέχρι την ηλικία των 3 ετών και από αναδρομικές μελέτες προκύπτει ότι το 92% απαλλάσσεται στην ηλικία των 5 ετών. Ένα πολύ μικρό ποσοστό εμφανίζει επίμονη αλλεργία πέρα από την ηλικία των 5 ετών. Οι θανατηφόρες αντιδράσεις από την αλλεργία στο γάλα αγελάδας δεν είναι συχνές, καταγράφονται όμως σε άτομα με συνυπάρχον άσθμα.

Είναι ο διαιτητικός αποκλεισμός η μόνη οδός αντιμετώπισης;
Σε περίπτωση που συμβεί τυχαία πρόσληψη της ένοχης τροφής, πρέπει να υπάρχει ετοιμότητα για την αντιμετώπιση αναφυλακτικής αντίδρασης και εκπαίδευση στην χρήση αδρεναλίνης. Τα τελευταία χρόνια η ιατρική έρευνα αξιολογεί την αξία χορήγησης αντι-IgE θεραπείας καθώς και της υπογλώσσιας ανοσοθεραπείας σε περιπτώσεις επίμονης αλλεργίας στο γάλα αγελάδας. Οι μέθοδοι αυτές δεν τυγχάνουν ακόμη επίσημης εφαρμογής.

Τι μπορούμε να συνοψίσουμε; Η αλλεργία στο γάλα αγελάδας είναι αποδεδειγμένα η συχνότερη τροφική αλλεργία στην βρεφική και παιδική ηλικία. Μπορεί να οδηγήσει είτε σε οξεία αντίδραση είτε σε επιβραδυνόμενου τύπου αντιδράσεις. Τα διαγνωστικά εργαλεία είναι το λεπτομερές ιστορικό, οι δερματικές δοκιμασίες νυγμού, ο προσδιορισμός των ειδικών IgE στο ορό και η δοκιμασία πρόκλησης, που αποτελεί το golden standard της διαγνωστικής προσέγγισης. Η αποφυγή της λήψης γάλακτος αποτελεί την βασική και κλασσική μέθοδο αντιμετώπισης. Προσοχή πρέπει να δίνεται πάντα στην προφύλαξη από στερητικά νοσήματα σαν συνέπεια της διαιτητικής αγωγής στην πολύ ευαίσθητη και κρίσιμη για την αύξηση του οργανισμού βρεφική και παιδική ηλικία.

Η πρόγνωση της αλλεργίας στο γάλα αγελάδας είναι καλή σε γενικές γραμμές. Εκεί όπου επιμένει πέρα από την προβλεπόμενη ηλικία ή εμπλέκεται με άλλες οντότητες όπως το άσθμα, εξετάζεται η εφαρμογή ανοσοθεραπείας ή άλλων νέων μεθόδων, με στόχο την ασφάλεια και την βελτίωση της ποιότητας ζωής του ασθενούς.

Βιβλιογραφικές αναφορές

1. Sicherer, S.H., Sampson. H.A. Food Allergy, JACI, 2006 117:S470-475
2. Vandenplas.Y. et al. Guidelines for the diagnosis and management of cow’s milk allergy in infants. Arch. Dis. Child. 2007. 92(10)2-8
3. hypoallergenic formulas when, to whom and how long; after more than 15 years we know the right indication.Allergy; 2004 Aug; 59 Suppl 78;45-52
4. Host A, Halken S.,Jacobsen H, Christensen A, Herskind, Plesner K:Clinical course of cma protein intolerance and atopic diseases in childhood; Pediatr Allergy Immunol 2002: 13(Suppl 15) :23-28
5. Patriarca G, Schiavino D, Nucera E, Schinco G, Milani A, Gasparrini GB,: Food allergy in children: results of a randomized protocol for oral desensitization. Hepatogastroenterology 1998: 45:52-58