Πολλές ονομασίες έχουν χρησιμοποιηθεί για την ατοπική δερματίτιδα: έκζεμα, νευροδερματίτιδα, ατοπικό έκζεμα και άλλες. Η ατοπική δερματίτιδα είναι όμως η πιο δόκιμη επιστημονικά. Αυτή συνιστά μια χρόνια κατάσταση φλεγμονής του δέρματος που συνοδεύεται από έντονο κνησμό. Μπορεί να εκδηλώνεται μόνο στο πρόσωπο ή/και στο τριχωτό της κεφαλής, στον κορμό και στις αρθρώσεις άνω και κάτω άκρων, πρακτικά σε όλο το σώμα. Η βαρύτητά της έχει εποχική διακύμανση. Σε ποσοστό >50 % μπορεί να οφείλεται σε ατοπική προδιάθεση και να σχετίζεται με αλλεργία σε τροφές ή άλλα αλλεργιογόνα. Είναι το πρώτο μέλος της τριάδας έκζεμα- ρινίτιδα- άσθμα και αφορά κυρίως την βρεφική και την πρώτη παιδική ηλικία.
Η συχνότητα εμφάνισης της ατοπικής δερματίτιδας είναι διαρκώς σε φάση ανόδου στις δυτικές κοινωνίες και φαίνεται ότι έχει σχέση με τον «δυτικό τρόπο ζωής». Η αύξηση των καισαρικών τομών, η χρήση των αντιβιοτικών και η υπερβολική κατανάλωση σαπώνων και δερμοκαλλυντικών βλάπτουν την ακεραιότητα του δερματικού φραγμού και επηρεάζουν αρνητικά την ανάπτυξη των «καλών μικροβίων» στην επιφάνεια του δέρματος. Όλα αυτά, βεβαίως καθορίζονται γενετικά και έχουν βρεθεί υπεύθυνα γονίδια σε έρευνες των τελευταίων χρόνων.
Εμφανίζεται κυρίως στα κορίτσια και σε ένα ποσοστό 80% χαρακτηρίζεται από υψηλές τιμές IgEκαι RASTστο αίμα. Αυτό κυρίως συμβαίνει διότι τα αλλεργιογόνα, εισερχόμενα μέσω του δέρματος πυροδοτούν μηχανισμούς αλλεργίας μάλλον παρά ανεκτικότητας, ανοχής όπως λέμε στην ιατρική ορολογία.
Η πρόγνωση της νόσου είναι γενικά καλή. Στα περισσότερα παιδιά υποχωρεί μέχρι τα 5 έτη. Από τους ασθενείς όμως με ατοπική δερματίτιδα, ένα ποσοστό >60% θα εμφανίσει ρινίτιδα ή άσθμα στο μέλλον.
Η θεραπεία βασίζεται σε μέτρα αποφυγής ερεθιστικών ουσιών (αλκαλικά σαπούνια, αποσμητικά, σκόνη, ιδρώτας, συνθετικά ρούχα) αλλά και αποφυγής ενδεχομένων τροφών που θεωρούνται ότι προκαλούν έξαρση και ευαισθητοποιούν τον ασθενή αλλεργικά. Το 78% των παιδιών εμφανίζει ευαισθησία σε συγκεκριμένα τροφικά αλλεργιογόνα και κυρίως στο γάλα αγελάδας , στο αυγό και στο φιστίκι. Εξαντλητικές δίαιτες που διαρκούν άσκοπα για πολλά χρόνια και στερούν το παιδί από σημαντικά συστατικά για την ομαλή του ανάπτυξη δεν έχουν νόημα. Από τις τροφές, πρέπει να αποφεύγονται εκείνες που απελευθερώνουν ισταμίνη όπως η σοκολάτα, το αυγό, το ψάρι, τα όστρακα, η ντομάτα, η φράουλα, το φιστίκι, το λεμόνι, τα καυτερά φαγητά ή τροφές που περιέχουν ισταμίνη όπως ντομάτα, σπανάκι, τυριά, λουκάνικα, μελιτζάνα ή όσες περιέχουν συντηρητικά.
Η ενυδάτωση είναι βασικός παράγοντας προστασίας και διατήρησης του δερματικού φραγμού, που σε αυτή τη νόσο είναι ελλειμματικός. Ανάλογα με την βαρύτητα των συμπτωμάτων η αγωγή μπορεί να συνεχιστεί με τοπικά κορτικοειδή, αντιισταμινικά και άλλους παράγοντες.
